Tổng quan
Đứt gân Achilles là một chấn thương xảy ra ở mặt sau của phần cẳng chân phía dưới. Nó chủ yếu xảy ra ở những người chơi thể thao, nhưng nó có thể xảy ra với bất kỳ ai.
Gân Achilles là một sợi dây chắc khỏe nối các cơ ở phía sau bắp chân với xương gót chân. Nếu bạn kéo căng gân Achilles quá mức, nó có thể bị rách (đứt) hoàn toàn hoặc chỉ một phần.
Nếu gân Achilles của bạn bị đứt, bạn có thể nghe thấy một tiếng “phụt”, sau đó là cảm giác đau nhói ngay lập tức ở phía sau mắt cá chân và phần cẳng chân phía dưới. Bạn sẽ không thể đi lại bình thường. Phương pháp điều trị thường là phẫu thuật để sửa chữa chỗ đứt hoặc rách. Tuy nhiên, đối với nhiều người, biện pháp điều trị không phẫu thuật cũng có tác dụng tốt.
Triệu chứng đứt gân gót chân Achilles
Mặc dù có thể không có dấu hiệu hoặc triệu chứng khi đứt gân Achilles, nhưng nhiều người bị đứt gân Achilles có những triệu chứng sau đây:
- Cảm giác như bị đá vào bắp chân
- Đau, có thể là rất đau và sưng gần gót chân
- Không thể gập bàn chân bị thương hoặc đẩy chân bị thương khi đi bộ
- Không thể đứng kiễng chân trên chân bị thương
- Một âm thanh “phụt” khi chấn thương xảy ra
Khi nào bạn cần đi khám ?
Hãy đi gặp bác sĩ ngay lập tức nếu bạn nghe thấy tiếng “phụt” ở gót chân, đặc biệt nếu sau đó bạn không thể đi lại bình thường.
Nguyên nhân
Gân Achilles giúp bạn cử động bàn chân hướng xuống dưới, nhón gót và đẩy bàn chân về phía sau khi bạn đi bộ. Mỗi khi bạn đi bộ và cử động bàn chân của mình, bạn đều cần sử dụng gân Achilles.
Chỗ đứt, rách thường nằm trong phạm vi 6 cm tính từ điểm mà sợi gân này gắn vào xương gót chân. Đoạn gân này có thể dễ bị đứt, rách vì lưu lượng máu kém, và điều này cũng có thể làm giảm khả năng chữa lành của nó.
Gân Achilles bị đứt, rách thường là do sự gia tăng đột ngột áp lực lên nó, chẳng hạn như những trường hợp sau:
- Tăng cường độ tập thể thao, đặc biệt là các môn thể thao liên quan đến nhảy
- Rơi từ một độ cao
- Bước vào một cái hố
Các nguy cơ
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đứt gân Achilles bao gồm:
- Tuổi. Đứt gân Achilles hay xảy ra nhất ở những người trong độ tuổi 30 đến 40.
- Giới tính. Đứt gân Achilles có khả năng xảy ra ở nam giới cao gấp 5 lần so với ở nữ giới.
- Chơi thể thao. Chấn thương gân gót chân xảy ra thường xuyên hơn trong các môn thể thao liên quan đến chạy, nhảy, khởi động và dừng đột ngột — chẳng hạn như bóng đá, bóng rổ và quần vợt.
- Tiêm steroid. Các bác sĩ đôi khi tiêm steroid vào khớp mắt cá chân để giảm đau và viêm. Tuy nhiên, thuốc này có thể làm suy yếu các gân gần đó và có liên quan đến việc đứt gân Achilles.
- Một số thuốc kháng sinh. Thuốc kháng sinh fluoroquinolone, chẳng hạn như ciprofloxacin (Cipro) hoặc levofloxacin (Levaquin), làm tăng nguy cơ đứt gân Achilles.
- Béo phì. Trọng lượng dư thừa gây áp lực nhiều hơn cho gân.
Phòng ngừa đứt gân gót chân (gân Achilles)
Để giảm nguy cơ xảy ra các vấn đề về gân Achilles, hãy làm theo các lời khuyên sau:
- Kéo căng và tăng cường cơ bắp chân. Kéo căng bắp chân cho đến khi bạn cảm thấy lực kéo rõ rệt nhưng không đau. Các bài tập tăng cường sức mạnh cho bắp chân cũng có thể giúp cơ và gân hấp thụ nhiều lực hơn và ngăn ngừa chấn thương.
- Thay đổi bài tập của bạn. Thay thế các môn thể thao tác động cao, chẳng hạn như chạy, với các môn thể thao tác động thấp, chẳng hạn như đi bộ, đi xe đạp hoặc bơi lội. Tránh các hoạt động gây căng thẳng quá mức cho gân Achilles, chẳng hạn như các hoạt động chạy và nhảy trên đồi.
- Cẩn thận khi chọn các bề mặt để chạy. Tránh hoặc hạn chế chạy trên bề mặt cứng hoặc trơn trượt. Mặc quần áo phù hợp để tập luyện trong thời tiết lạnh và mang giày thể thao vừa vặn, với phần đệm thích hợp ở gót chân.
- Tăng cường độ luyện tập từ từ. Chấn thương gân Achilles thường xảy ra sau khi tăng cường độ luyện tập đột ngột. Tăng khoảng cách, thời lượng và tần suất tập luyện của bạn không quá 10 phần trăm mỗi tuần.
Chẩn đoán đứt gân Achilles
Trong quá trình khám thể chất, bác sĩ sẽ kiểm tra phần dưới của chân bạn xem có bị đau và sưng không. Bác sĩ có thể cảm thấy một khoảng trống trong gân của bạn nếu nó đã bị đứt hoàn toàn.
Bác sĩ có thể yêu cầu bạn quỳ trên ghế hoặc nằm sấp với hai chân gác lên cuối bàn khám. Sau đó, bác sĩ có thể bóp cơ bắp chân của bạn để xem liệu bàn chân của bạn có tự động gập hay không. Nếu không, có thể bạn đã bị đứt gân Achilles.
Để xác định mức độ chấn thương gân Achilles – nó bị đứt hoàn toàn hay chỉ bị đứt một phần – bác sĩ có thể yêu cầu siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ. Những thủ thuật không đau này tạo ra hình ảnh của các mô trong cơ thể bạn.
Điều trị đứt gân Achilles
Việc điều trị đứt gân Achilles thường phụ thuộc vào độ tuổi, mức độ hoạt động và mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Nhìn chung, những người trẻ tuổi và năng động hơn, đặc biệt là các vận động viên, có xu hướng chọn phẫu thuật để sửa chữa đứt hoàn toàn gân Achilles, trong khi những người lớn tuổi có nhiều khả năng lựa chọn phương pháp điều trị không phẫu thuật.
Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã cho thấy hiệu quả khá đồng đều của cả lựa chọn phẫu thuật và lựa chọn không phẫu thuật.
Điều trị không phẫu thuật
Phương pháp điều trị này thường bao gồm:
- Để gân nghỉ ngơi bằng cách sử dụng nạng
- Chườm đá vào khu vực bị đau
- Uống thuốc giảm đau không kê toa
- Giữ cho mắt cá chân không cử động trong vài tuần đầu tiên, thường là bằng ủng đi bộ (walking boot) có nêm gót hoặc bó bột, với bàn chân gập xuống
Phương pháp điều trị không phẫu thuật tránh được những rủi ro liên quan đến phẫu thuật, chẳng hạn như nhiễm trùng.
Tuy nhiên, phương pháp điều trị không phẫu thuật có thể làm tăng khả năng bị đứt lại và quá trình phục hồi có thể mất nhiều thời gian hơn, mặc dù các nghiên cứu gần đây cho thấy kết quả thuận lợi ở những người được điều trị không phẫu thuật nếu họ bắt đầu tập phục hồi chức năng sớm.
Phẫu thuật
Việc phẫu thuật được thực hiện bằng cách rạch một đường ở phía sau cẳng chân của bạn và khâu gân bị rách lại với nhau. Tùy thuộc vào tình trạng của mô bị rách, việc sửa chữa có thể được gia cố bằng các gân khác.
Các biến chứng của phẫu thuật có thể bao gồm nhiễm trùng và tổn thương thần kinh. Các thủ thuật xâm lấn tối thiểu làm giảm tỷ lệ nhiễm trùng so với các thủ thuật phẫu thuật mở.
Phục hồi chức năng
Sau khi điều trị bằng một trong hai phương pháp trên, bạn sẽ có các bài tập vật lý trị liệu để tăng cường cơ bắp chân và gân Achilles. Hầu hết mọi người phục hồi được mức độ hoạt động trước đây của họ trong vòng bốn đến sáu tháng. Điều quan trọng là phải tiếp tục thực hiện các bài tập tăng cường sức mạnh và sự ổn định sau đó vì một số vấn đề có thể kéo dài đến một năm.
Các bài tập phục hồi chức năng cũng tập trung vào sự phối hợp của các bộ phận cơ thể và cách bạn di chuyển. Mục đích là để đưa bạn trở lại mức hoạt động cao nhất, dù bạn là vận động viên hay một người bình thường.
Một nghiên cứu đánh giá đã kết luận rằng nếu bạn luyện tập để phục hồi chức năng, bạn có thể hồi phục tốt cho dù được điều trị không phẫu thuật hay được điều trị bằng phẫu thuật.
Chuẩn bị cho cuộc hẹn khám
Những người bị đứt gân Achilles thường được điều trị ngay tại khoa cấp cứu của bệnh viện. Bạn cũng có thể cần tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên về y học thể thao hoặc phẫu thuật chỉnh hình.
Bạn có thể làm gì để chuẩn bị
Hãy viết ra một danh sách bao gồm:
- Mô tả chi tiết về các triệu chứng và thời điểm chấn thương xảy ra
- Thông tin về các vấn đề y tế trong quá khứ
- Tất cả các loại thuốc và thực phẩm bổ sung mà bạn dùng, bao gồm cả liều lượng
- Những câu hỏi để hỏi bác sĩ
Những gì bác sĩ sẽ hỏi bạn
Bác sĩ có thể hỏi bạn một số câu hỏi sau:
- Chấn thương này xảy ra như thế nào ?
- Bạn có cảm thấy hoặc nghe thấy tiếng “phụt” khi chấn thương xảy ra không?
- Bạn có thể kiễng chân trên bàn chân đó được không?
