Các nhà nghiên cứu tại Novartis đã phát triển một phương pháp điều trị mới tiềm năng cho bệnh hồng cầu hình liềm.
Một nhóm lớn các nhà nghiên cứu y khoa tại Novartis Biomedical Research đã phát triển một phương pháp điều trị tiềm năng cho bệnh hồng cầu hình liềm (sickle cell disease). Công trình của họ, được công bố trên tạp chí Science, bao gồm một nghiên cứu toàn diện để tìm ra chất phân hủy yếu tố phiên mã WIZ (degrader of the WIZ transcription factor), nhằm mục đích thúc đẩy sản xuất hemoglobin ở thai nhi và họ đã thử nghiệm nó trên mô hình động vật.
Hiểu về bệnh hồng cầu hình liềm
Bệnh hồng cầu hình liềm bị gây ra bởi một đột biến ở gene chịu trách nhiệm tạo ra hemoglobin ở người trưởng thành. Hemoglobin là protein trong tế bào hồng cầu, vận chuyển oxy đi khắp cơ thể. Đột biến này dẫn đến các tế bào hồng cầu bị biến dạng, hình thành theo hình lưỡi liềm thay vì hình đĩa tròn thông thường. Những tế bào biến dạng này gây ra vấn đề vận chuyển oxy và có xu hướng dính vào nhau, dẫn đến đau và các biến chứng khác.
Các liệu pháp hiện tại và những khó khăn
Những năm gần đây đã chứng kiến sự phát triển của hai liệu pháp chỉnh sửa gene cho bệnh hồng cầu hình liềm, cả hai đều đã được chứng minh là rất hiệu quả. Chỉnh sửa gene là việc việc sửa đổi DNA trong tế bào của một người để sửa chữa đột biến gene gây ra bệnh. Tuy nhiên, các liệu pháp này cực kỳ tốn kém, khiến chúng không thể tiếp cận được với hầu hết bệnh nhân.
Tìm kiếm phương pháp điều trị thay thế
Do chi phí điều trị bằng chỉnh sửa gene cao, các nhà nghiên cứu, bao gồm cả những người tại Novartis, đã tìm kiếm những cách khác để điều trị căn bệnh này. Một lĩnh vực nghiên cứu đầy hứa hẹn tập trung vào việc phát triển một loại thuốc có thể kích hoạt sản xuất hemoglobin thai nhi (fetal hemoglobin) ở người lớn. Hemoglobin thai nhi là loại hemoglobin có ở trẻ sơ sinh và có tác dụng vận chuyển oxy hiệu quả. Kích hoạt hemoglobin thai nhi có thể chữa khỏi bệnh hồng cầu hình liềm, vì việc này tạo ra một cách mới để vận chuyển oxy trong máu. Tuy nhiên, những nỗ lực trước đây nhằm phát triển các phương pháp điều trị như vậy thường dẫn đến các tác dụng phụ tiêu cực, chẳng hạn như ức chế sản xuất tế bào gốc tủy xương, có thể dẫn đến thiếu máu (anemia).
Sự đột phá của Novartis
Trong nỗ lực mới này, nhóm Novartis tập trung vào việc tìm ra một loại thuốc có thể kích hoạt hemoglobin thai nhi mà không gây ra tác dụng phụ có hại. Họ nhắm đến việc tìm ra một hợp chất có thể liên kết với một loại protein gọi là cereblon. Cereblon là một phần của một phức hợp lớn hơn liên quan đến nhiều quá trình tế bào (cellular process) khác nhau, bao gồm cả quá trình phân hủy các protein cụ thể.
Sau quá trình nghiên cứu sâu rộng, nhóm đã phát hiện ra một hợp chất có tên là dWIZ-1. Họ đã tinh chế hợp chất này và phát hiện ra rằng việc sử dụng nó cho các mô hình động vật làm tăng nồng độ hemoglobin thai nhi từ mức cơ bản là 17% lên 45%. Sự gia tăng đáng kể nồng độ hemoglobin thai nhi này có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng ở người mắc bệnh hồng cầu hình liềm.
Các bước tiếp theo và triển vọng tương lai
Cần phải thử nghiệm thêm hợp chất này để đảm bảo nó không gây ra tác dụng phụ tiêu cực. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu lạc quan rằng dWIZ-1 có thể được phát triển thành thuốc dạng viên, để giúp làm giảm đáng kể các triệu chứng của bệnh hồng cầu hình liềm. Nếu thành công, phương pháp điều trị mới này có thể là một lựa chọn hợp lý và dễ tiếp cận hơn cho bệnh nhân trên toàn thế giới.
Nguồn thông tin:
Pamela Y. Ting và cộng sự. Chất phân hủy keo phân tử của yếu tố phiên mã WIZ để tạo ra hemoglobin thai nhi. Science (2024). DOI: 10.1126/science.adk6129
Douglas Higgs và cộng sự. Phát triển thuốc viên điều trị bệnh hồng cầu hình liềm. Science (2024). DOI: 10.1126/science.adq3757
