Các ý chính:
- Bệnh zona thần kinh, hay thường gọi là bệnh zona hoặc bệnh giời leo, là tình trạng tái hoạt động của virus thủy đậu gây ra phát ban đau đớn. Thuốc kháng vi-rút thường được sử dụng để điều trị bệnh zona. Các thuốc theo toa này làm giảm mức độ nghiêm trọng của phát ban.
- Phát ban do bệnh zona thần kinh rất đau đớn. Có những thuốc không kê đơn có thể làm giảm ngứa và đau.
- Biến chứng phổ biến nhất của bệnh zona là đau dây thần kinh sau zona (postherpetic neuralgia). Đây là chứng đau dây thần kinh kéo dài và có thể cần dùng thuốc theo toa để điều trị.
Trên thế giới, hàng chục triệu người mắc bệnh zona (herpes zoster) mỗi năm. Bất kỳ ai đã từng bị thủy đậu đều có thể mắc bệnh này, nhưng bệnh này phổ biến hơn nhiều ở những người trên 50 tuổi. Bệnh zona xảy ra khi virus thủy đậu tái hoạt động trong cơ thể. Bệnh gây ra phát ban đau đớn ở một bên của khuôn mặt hoặc thân mình, có thể kéo dài trong vài tuần.
Nếu bạn bị zona, việc điều trị sớm là rất quan trọng. Và điều trị sớm cũng có thể làm giảm nguy cơ mắc chứng đau thần kinh sau zona (postherpetic neuralgia) — là biến chứng phổ biến nhất của bệnh zona. Đau thần kinh sau zona là một loại tổn thương thần kinh, gây đau dữ dội ở vùng phát ban zona, rất lâu sau khi phát ban đã biến mất.
Trong bài viết này, chúng tôi giới thiệu các loại thuốc kê đơn và không kê đơn tốt nhất để điều trị bệnh zona và giảm đau do bệnh zona.
Phải làm gì nếu bạn nghĩ mình bị bệnh zona
Nếu bạn nghĩ mình bị zona, hãy đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt. Điều quan trọng là phải bắt đầu dùng thuốc kháng vi-rút trong vòng chưa đầy 72 giờ sau khi bạn nhận thấy các mụn phát ban zona. Thuốc sẽ giúp:
- Giảm mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng
- Rút ngắn thời gian phát ban trên da
- Làm thuyên giảm cơn đau liên quan
Nếu đã quá 72 giờ, bạn vẫn nên trao đổi với bác sĩ. Việc điều trị vẫn sẽ giúp ngăn ngừa phát ban và nhiễm trùng tiến triển.
Thuốc kháng vi-rút nào tốt nhất để điều trị bệnh zona?
Có ba thuốc kháng vi-rút chính được sử dụng để điều trị bệnh zona. Tất cả các thuốc này đều có hiệu quả trong việc làm cho các mụn phát ban zona đóng vảy và lành lại. Các thuốc này cũng giúp giảm đau trong quá trình chữa lành. Những thuốc kháng vi-rút này là:
- Valacyclovir: Trong các nghiên cứu so sánh, thuốc này có tác dụng giảm đau nhanh hơn acyclovir. Bạn dùng thuốc này ba lần một ngày.
- Famciclovir: Thuốc này có hiệu quả như valacyclovir trong việc chữa lành các nốt mụn phát ban trên da và giảm đau. Bạn cũng uống thuốc này ba lần một ngày.
- Acyclovir: Thuốc này có thể có tác dụng chậm, nhưng vẫn có hiệu quả. Bạn uống thuốc này năm lần một ngày.
Đơn thuốc thuốc kháng vi-rút có thời hạn sử dụng là 7 ngày.
Bạn cần lưu ý là các thuốc kháng vi-rút này không ngăn ngừa được chứng đau dây thần kinh sau zona (postherpetic neuralgia).
Những thuốc không kê đơn nào giúp giảm đau do bệnh zona?
Bệnh zona có thể gây ra cơn đau rát ở vùng da nổi mụn phát ban. Nhưng bạn không cần thuốc theo toa để giảm đau. Các thuốc không kê đơn sau đây có thể giúp giảm đau:
- NSAID (thuốc chống viêm không steroid): Những thuốc này khá hiệu quả đối với nhiều người. Chúng bao gồm ibuprofen (Advil, Motrin) và naproxen (Aleve).
- Acetaminophen (Tylenol): Thuốc này cũng có thể làm giảm đau đáng kể. Và bạn có thể dùng thuốc này cùng với NSAID như ibuprofen để giảm đau tốt hơn.
- Thuốc điều trị tại chỗ: Thuốc mỡ Lidocaine hoặc miếng dán Lidoderm có thể làm tê liệt các dây thần kinh gây đau.
Nếu những thuốc này không làm giảm đau, hãy hỏi bác sĩ về các lựa chọn khác như thuốc theo toa. Những loại thuốc theo toa này bao gồm:
- Thuốc mỡ kháng vi-rút, như Zovirax
- Thuốc glucocorticoid (steroid) như prednisone để giảm đau và đẩy nhanh quá trình chữa lành phát ban
- Một liệu trình ngắn dùng thuốc giảm đau opioid nếu cơn đau dữ dội
Có biện pháp tại nhà nào hiệu quả đối với bệnh zona không?
Việc điều trị bệnh zona thần kinh bắt đầu bằng thuốc kháng vi-rút theo toa để giúp phát ban lành lại. Như đã đề cập ở trên, một số thuốc không kê đơn có thể hữu ích để giảm đau. Nếu các mụn phát ban gây ngứa, bạn có thể thử một số biện pháp khắc phục tại nhà, bao gồm:
- Chườm khăn ướt lên vùng phát ban
- Thoa kem dưỡng da Calamine
- Tắm bột yến mạch (tắm nước ấm pha với bột yến mạch xay)
Bệnh zona kéo dài bao lâu?
Ban đầu, bệnh zona phát triển dưới dạng một vùng phát ban ở một bên thân mình, đôi khi ở vùng mặt hoặc ngực. Phát ban zona thường đóng vảy trong vòng 7 đến 10 ngày. Ở hầu hết mọi người, phát ban sẽ khỏi hoàn toàn trong vòng 2 đến 4 tuần.
Bạn chỉ có thể truyền vi-rút gây bệnh zona cho người khác khi phát ban còn ở dạng mụn nước. Khi những mụn nước đóng vảy, bạn không còn khả năng lây nhiễm nữa.
Tuy nhiên, thời gian bị bệnh có thể thay đổi nếu bạn bị đau dây thần kinh sau zona. Biến chứng này có thể kéo dài trong nhiều tuần, nhiều tháng và thậm chí nhiều năm ở một số người.
Đau thần kinh sau zona (postherpetic neuralgia) là gì?
Đau thần kinh sau zona là biến chứng phổ biến nhất của bệnh zona. Biến chứng này xảy ra ở 20% số người. Đau thần kinh sau zona là cơn đau vẫn còn ở vùng phát ban sau khi phát ban đã lành. Nó xảy ra vì các sợi thần kinh cảm giác bị tổn thương trong quá trình bùng phát bệnh zona.
Cơn đau có thể kéo dài trong nhiều tháng thậm chí nhiều năm và có thể làm suy nhược nhiều người. Cơn đau ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày, từ các hoạt động giải trí đến giấc ngủ.
Một nghiên cứu lớn phát hiện ra rằng nguy cơ mắc chứng đau thần kinh sau zona tăng theo tuổi tác. Các nhà nghiên cứu đã xem xét hơn 1.500 người được chẩn đoán mắc bệnh zona và phát hiện ra rằng 5% số người dưới 60 tuổi mắc chứng đau thần kinh sau zona. Tỷ lệ mắc biến chứng này tăng lên 10% đối với những người từ 60 đến 69 tuổi và tăng lên 20% ở những người từ 80 tuổi trở lên.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (Hoa Kỳ) khuyến cáo bất kỳ ai trên 50 tuổi đều nên tiêm hai liều vắc-xin phòng bệnh zona để giúp giảm nguy cơ mắc bệnh zona và các biến chứng liên quan.
Có phương pháp điều trị nào cho chứng đau dây thần kinh sau zona không?
Đây là các phương pháp điều trị được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ chấp thuận cho chứng đau thần kinh sau zona. Các thuốc lựa chọn đầu tiên bao gồm:
- Miếng dán lidocaine
- Gabapentin (Neurontin, Horizont)
- Pregabalin (Lyrica)
Bạn có thể sử dụng kết hợp các thuốc này, như pregabalin với miếng dán lidocaine.
Để điều trị chứng đau thần kinh sau zona, bác sĩ của bạn cũng có thể đề xuất:
- Thuốc chống trầm cảm: Những thuốc này có thể giúp não xử lý cơn đau theo cách khác. Các ví dụ bao gồm thuốc nortriptyline (Pamelor) và thuốc amitriptyline (Elavil).
- Miếng dán capsaicin (Qutenza): Các nhà nghiên cứu tin rằng những miếng dán này có thể giúp làm giảm cơn đau.
Các nhà nghiên cứu cũng đang tiếp tục tìm kiếm các phương pháp điều trị mới. Một nghiên cứu gần đây đã xem xét dữ liệu từ bốn thử nghiệm lâm sàng và cho thấy việc tiêm vitamin B12 làm giảm đau và làm giảm nhu cầu dùng thuốc giảm đau ở những người bị đau dây thần kinh sau zona. Nó thậm chí còn hiệu quả hơn lidocaine.
Hãy trao đổi với bác sĩ và xem lựa chọn nào phù hợp với bạn.
Bệnh zona có thể tự khỏi mà không cần điều trị không?
Các chuyên gia không khuyến nghị cách tiếp cận “chờ và xem xét” với bệnh zona. Mặc dù phát ban có thể biến mất theo thời gian, nhưng bệnh zona không được điều trị sẽ dẫn đến nguy cơ biến chứng cao hơn. Các biến chứng này bao gồm:
- Đau thần kinh sau zona
- Mù lòa
- Viêm phổi (nhiễm trùng phổi)
- Các vấn đề về thính giác
- Viêm não
- Tử vong, trong những trường hợp hiếm hoi
Tóm tắt
Bệnh zona thần kinh gây đau đớn, đáng sợ và khó chịu. Nhưng có những phương pháp và thuốc có thể điều trị bệnh. Nếu bạn nghĩ mình bị phát ban zona, hãy liên lạc với bác sĩ để bắt đầu dùng thuốc kháng vi-rút càng sớm càng tốt. Ngoài ra còn có một số thuốc không kê đơn có thể giúp giảm đau.
Nếu cơn đau vẫn tiếp diễn sau khi các mụn phát ban đã lành, bạn có thể bị biến chứng đau thần kinh sau zona. Hãy trao đổi với bác sĩ về các lựa chọn để kiểm soát cơn đau.
Tài liệu tham khảo:
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ. (2019). Gánh nặng và xu hướng của bệnh zona.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ. (2022). Tiêm chủng.
Omrod, D., và cộng sự (2000). Valaciclovir: Đánh giá việc sử dụng thuốc này trong điều trị bệnh zona. Drugs.
Sampathkumar, P. và cộng sự. (2009). Bệnh zona (bệnh giời leo) và đau dây thần kinh sau zona. Mayo Clinic Proceedings.
Wang, JY, và cộng sự (2018). Vitamin B12 cho bệnh đau dây thần kinh do herpes: Phân tích tổng hợp các thử nghiệm có đối chứng ngẫu nhiên. Complementary Therapies in Medicine.
Yawn, BP, và cộng sự (2007). Một nghiên cứu dựa trên dân số về tỷ lệ mắc và biến chứng của bệnh zona trước khi đưa vắc-xin phòng bệnh zona vào sử dụng. Mayo Clinic Proceedings.
Yong, YL và cộng sự (2016). Hiệu quả và tính an toàn của capsaicin tại chỗ trong điều trị đau dây thần kinh sau zona: Tổng quan hệ thống và phân tích tổng hợp. Frontiers in Pharmacology.
