Tổng quan
Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan (eosinophilic esophagitis) là một bệnh mãn tính của hệ thống miễn dịch. Trong bệnh này, một loại tế bào bạch cầu, được gọi là bạch cầu ái toan (eosinophil), tích tụ trong niêm mạc của ống nối miệng với dạ dày. Ống này được gọi là thực quản. Sự tích tụ này là sự phản ứng với thức ăn, chất gây dị ứng hoặc axit trào ngược, và có thể làm viêm hoặc làm tổn thương mô thực quản. Mô thực quản bị tổn thương có thể dẫn đến khó nuốt hoặc khiến thức ăn bị mắc kẹt khi bạn nuốt.
Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan chỉ được xác định từ đầu những năm 1990, nhưng hiện được coi là nguyên nhân chính gây ra bệnh hệ tiêu hóa. Nghiên cứu về bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan vẫn đang tiếp tục và có thể sẽ dẫn đến những sửa đổi trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh này.
Triệu chứng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan
Các dấu hiệu và triệu chứng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan bao gồm:
Ở người lớn:
- Khó nuốt
- Thức ăn bị mắc kẹt trong thực quản sau khi nuốt
- Đau ngực, thường ở giữa ngực và không đáp ứng với thuốc kháng axit
- Thức ăn chưa tiêu hóa bị chảy ngược lại, gọi là trào ngược
Ở trẻ em:
- Khó bú, ở trẻ sơ sinh
- Khó ăn, ở trẻ em
- Nôn mửa
- Đau bụng
- Khó nuốt
- Thức ăn bị mắc kẹt trong thực quản sau khi nuốt
- Không phản ứng với thuốc điều trị chứng trào ngược dạ dày thực quản
- Chậm lớn, suy dinh dưỡng và giảm cân
Khi nào cần đi khám
Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn bị đau ngực, đặc biệt nếu bạn cũng bị khó thở hoặc đau quai hàm hoặc cánh tay. Đây có thể là triệu chứng của một cơn đau tim.
Hãy đặt lịch hẹn với bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan nghiêm trọng hoặc thường xuyên. Nếu bạn dùng thuốc không kê đơn để điều trị chứng ợ nóng hơn hai lần một tuần, hãy đến gặp bác sĩ để khám.
Nguyên nhân gây bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan
Bạch cầu ái toan là một loại tế bào bạch cầu điển hình có trong đường tiêu hóa. Tuy nhiên, trong bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan, bạn có phản ứng dị ứng với một chất bên ngoài. Phản ứng có thể xảy ra như sau:
- Phản ứng của thực quản. Lớp niêm mạc thực quản của bạn phản ứng với các chất gây dị ứng, chẳng hạn như thức ăn hoặc phấn hoa.
- Bạch cầu ái toan nhân lên. Bạch cầu ái toan nhân lên, gia tăng số lượng trong thực quản của bạn và tạo ra một protein gây viêm.
- Tổn thương thực quản. Tình trạng viêm có thể dẫn đến sẹo, thu hẹp và hình thành mô xơ quá mức trong niêm mạc thực quản.
- Khó nuốt. Bạn có thể gặp khó khăn khi nuốt. Hoặc thức ăn có thể bị mắc kẹt khi bạn nuốt.
- Các triệu chứng bổ sung. Bạn có thể có các triệu chứng khác, chẳng hạn như đau ngực hoặc đau dạ dày.
Đã có sự gia tăng đáng kể số lượng người được chẩn đoán mắc bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan trong thập kỷ qua. Lúc đầu, các nhà nghiên cứu nghĩ rằng điều này là do sự gia tăng nhận thức của các bác sĩ và sự sẵn có của các xét nghiệm. Tuy nhiên, hiện nay các nghiên cứu cho rằng căn bệnh này ngày càng trở nên phổ biến, song song với sự gia tăng của bệnh hen suyễn và dị ứng.
Các yếu tố rủi ro
Các yếu tố sau đây làm tăng nguy cơ bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan:
- Khí hậu. Những người sống ở vùng khí hậu lạnh hoặc khô có nhiều khả năng mắc bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan hơn những người sống ở vùng khí hậu khác.
- Mùa. Bạn có nhiều khả năng mắc bệnh hơn trong khoảng thời gian từ mùa xuân đến mùa thu, có thể là do hàm lượng phấn hoa và các chất gây dị ứng khác tăng cao hơn và mọi người thường ở ngoài trời nhiều hơn.
- Giới tính. Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan phổ biến ở nam giới hơn nữ giới.
- Bệnh sử của gia đình. Các nhà nghiên cứu nghĩ rằng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan có thể có yếu tố di truyền, vì tình trạng này đôi khi xảy ra theo gia đình. Nếu các thành viên trong gia đình bạn bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan, khả năng bạn mắc bệnh này sẽ tăng lên.
- Dị ứng và hen suyễn. Nếu bạn bị dị ứng với thực phẩm hoặc môi trường, bị hen suyễn, viêm da dị ứng hoặc có một bệnh mãn tính ở đường hô hấp, bạn có nhiều khả năng mắc bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan.
- Tuổi. Ban đầu, viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan được cho là một bệnh ở trẻ em, nhưng bây giờ nó cũng phổ biến ở người lớn. Các triệu chứng hơi khác nhau giữa trẻ em và người lớn.
Các biến chứng từ tình trạng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan
Ở một số người, tình trạng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan có thể dẫn đến những vấn đề sau:
- Sẹo và hẹp thực quản. Thực quản bị sẹo và thu hẹp sẽ khiến bạn khó nuốt và nhiều khả năng bạn sẽ bị mắc kẹt thức ăn.
- Tổn thương thực quản. Do thực quản bị viêm, việc nội soi có thể gây thủng hoặc rách mô niêm mạc thực quản. Vết rách cũng có thể xảy ra do nôn ọe khi thức ăn mắc kẹt trong thực quản.
Chẩn đoán bệnh viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan
Bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng và kết quả xét nghiệm của bạn để chẩn đoán tình trạng viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan. Khi chẩn đoán, bác sĩ cũng sẽ xác định xem bạn có bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản hay không.
Các xét nghiệm để chẩn đoán viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan bao gồm:
- Nội soi đường tiêu hóa trên. Bác sĩ sẽ sử dụng một ống dài và hẹp (ống nội soi) có chứa một chiếc máy ảnh nhẹ và nhỏ, và nhét nó qua miệng của bạn rồi đưa xuống thực quản. Lớp niêm mạc thực quản của bạn sẽ được kiểm tra để tìm tình trạng viêm và sưng, kiểm tra các vòng ngang, rãnh dọc, sự thu hẹp và các đốm trắng. Một số người bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan sẽ có thực quản trông điển hình.
- Sinh thiết. Trong quá trình nội soi, việc sinh thiết thực quản sẽ được thực hiện. Sinh thiết là lấy một ít mô. Nhiều mẫu mô có thể sẽ được lấy từ thực quản và sau đó được kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm bạch cầu ái toan.
- Xét nghiệm máu. Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn bị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan, bạn có thể cần thực hiện một số xét nghiệm bổ sung để khẳng định chẩn đoán. Các xét nghiệm này tìm kiếm nguồn gốc gây ra phản ứng dị ứng, còn được gọi là chất gây dị ứng. Bạn có thể được xét nghiệm máu để tìm số lượng bạch cầu ái toan hoặc tổng lượng globulin miễn dịch E cao hơn bình thường, là chỉ số cho thấy bạn bị dị ứng.
- Kiểm tra thực quản bằng miếng bọt biển. Xét nghiệm này được thực hiện tại văn phòng của bác sĩ. Bạn sẽ nuốt một viên nang có một sợi dây gắn vào. Viên nang sẽ tan trong dạ dày của bạn và giải phóng một miếng bọt biển. Bác sĩ sẽ kéo miếng bọt biển ra khỏi miệng bạn bằng sợi dây. Khi miếng bọt biển được kéo ra, nó sẽ lấy mẫu mô thực quản. Bằng kỹ thuật này, bác sĩ sẽ xác định mức độ viêm trong thực quản của bạn mà không cần nội soi.
Điều trị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan
Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan được coi là một bệnh tái phát mãn tính, có nghĩa là hầu hết mọi người sẽ cần điều trị liên tục để kiểm soát các triệu chứng của họ. Việc điều trị bao gồm các phương pháp sau đây:
Liệu pháp ăn kiêng
Tùy thuộc vào phản ứng của bạn trong các xét nghiệm dị ứng thực phẩm, bác sĩ có thể khuyên bạn nên ngừng ăn một số loại thực phẩm. Cắt bỏ một số loại thực phẩm, chẳng hạn như các sản phẩm từ sữa hoặc lúa mì, có thể giúp giảm các triệu chứng và giảm viêm. Đôi khi, bạn nên hạn chế chế độ ăn uống của mình hơn nữa.
Dùng thuốc
- Thuốc ức chế bơm proton (proton pump inhibitor). Bác sĩ của bạn trước tiên có thể sẽ kê toa thuốc chẹn axit, chẳng hạn như thuốc ức chế bơm proton. Phương pháp điều trị này dễ sử dụng nhất, nhưng các triệu chứng của mọi người thường không giảm.
- Steroid tại chỗ. Nếu bạn không đáp ứng với thuốc ức chế bơm proton, bác sĩ sau đó có thể sẽ kê toa một loại steroid, chẳng hạn như fluticasone hoặc budesonide. Steroid này ở dạng lỏng, được nuốt để điều trị viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan. Loại steroid này không được hấp thụ vào máu, vì vậy bạn sẽ không gặp các tác dụng phụ điển hình thường liên quan đến steroid.
- Kháng thể đơn dòng (monoclonal antibody). Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) của Hoa Kỳ gần đây đã phê duyệt dupilumab (Dupixent) để điều trị cho người lớn và trẻ em từ 12 tuổi trở lên bị viêm thực quản bạch cầu ái toan. Dupilumab là một loại thuốc được gọi là kháng thể đơn dòng. Nó hoạt động để ngăn chặn hoạt động của một số protein trong cơ thể gây viêm. Dupilumab được tiêm hàng tuần.
Nong giãn thực quản
Nếu thực quản của bạn bị thu hẹp nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị nong thực quản. Làm giãn thực quản sẽ giúp bạn nuốt dễ dàng hơn. Việc nong giãn có thể được thực hiện nếu steroid không giúp ích. Hoặc việc nong giãn có thể là một lựa chọn để tránh phải sử dụng thuốc liên tục.
Lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà
Nếu bạn thường xuyên bị ợ nóng, những thay đổi lối sống sau đây có thể giúp giảm tần suất hoặc mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng:
- Duy trì cân nặng lành mạnh. Cân nặng dư thừa gây áp lực lên bụng, đẩy dạ dày lên và khiến axit trào ngược lên thực quản. Nếu cân nặng của bạn ở mức lành mạnh, hãy cố gắng duy trì nó. Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, hãy cố gắng giảm cân từ từ — không quá 0,5 đến 1 kg mỗi tuần. Nếu cần, hãy yêu cầu bác sĩ đề xuất một kế hoạch giảm cân phù hợp với bạn.
- Tránh các loại thực phẩm và đồ uống gây ra chứng ợ nóng. Các tác nhân phổ biến, chẳng hạn như thực phẩm béo hoặc chiên, nước sốt cà chua, rượu bia, sô cô la, bạc hà, tỏi, hành tây và caffein, có thể làm cho chứng ợ nóng trở nên tồi tệ hơn. Tránh các loại thực phẩm và đồ uống mà bạn biết sẽ gây ra chứng ợ nóng.
- Nâng cao đầu giường của bạn. Nếu bạn thường xuyên bị ợ nóng vào ban đêm hoặc trong khi cố gắng ngủ, hãy để trọng lực giúp ích cho bạn. Đặt các khối gỗ hoặc xi măng dưới chân giường sao cho phần đầu giường được nâng cao thêm 15 – 20 cm.
Chuẩn bị cho cuộc hẹn khám
Nếu bạn nghĩ rằng mình bị viêm thực quản bạch cầu ái toan, hãy đến gặp bác sĩ thường kỳ của bạn. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên gặp bác sĩ chuyên khoa điều trị các bệnh về tiêu hóa, hoặc bác sĩ chuyên khoa dị ứng.
Bởi vì các cuộc hẹn khám thường diễn ra ngắn nhưng có nhiều vấn đề cần giải đáp, nên bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng. Dưới đây là một số thông tin để giúp bạn sẵn sàng.
Bạn nên làm gì
- Hỏi để biết có cần hạn chế gì trước cuộc hẹn hay không. Vào thời điểm bạn đặt lịch hẹn khám, hãy nhớ hỏi trước xem bạn có cần làm gì không, chẳng hạn như hạn chế chế độ ăn uống của bạn.
- Mang theo kết quả xét nghiệm. Nếu bạn đi gặp bác sĩ mới sau khi đã được nội soi bởi một bác sĩ khác, hãy mang theo kết quả.
- Ghi lại bất kỳ triệu chứng nào bạn đang gặp phải, ngay cả khi chúng có vẻ không liên quan đến lý do bạn lên lịch cuộc hẹn.
- Ghi lại các thông tin cá nhân quan trọng, bao gồm cả những thứ như những thay đổi trong cuộc sống gần đây, hoặc những căng thẳng lớn.
- Liệt kê tất cả các thuốc, vitamin hoặc thực phẩm bổ sung mà bạn hiện đang dùng hoặc đã dùng gần đây.
- Nên đưa một thành viên gia đình hoặc bạn bè đi cùng. Đôi khi khó tiếp thu tất cả thông tin được cung cấp trong một cuộc hẹn. Ai đó đi cùng bạn có thể nhớ điều gì đó mà bạn đã bỏ lỡ hoặc quên.
- Viết ra những câu hỏi để hỏi bác sĩ của bạn.
Thời gian cuộc hẹn của bạn có hạn, vì vậy việc chuẩn bị một danh sách các câu hỏi có thể giúp bạn tận dụng tối đa thời gian đó. Đối với bệnh viêm thực quản bạch cầu ái toan, một số câu hỏi cơ bản bao gồm:
- Điều gì có khả năng gây ra các triệu chứng của tôi?
- Tôi cần những xét nghiệm nào?
- Tôi có cần nội soi không?
- Tình trạng của tôi sẽ là tạm thời hay mãn tính?
- Các lựa chọn thay thế cho phương pháp chính mà bác sĩ đang đề xuất là gì?
- Tôi có các bệnh lý khác. Làm thế nào tôi có thể quản lý các bệnh này cùng nhau?
- Tôi có cần hạn chế điều gì không?
- Có thuốc thay thế cho loại thuốc mà bác sĩ đang kê cho tôi không?
- Tôi có nên đặt lịch tái khám không?
Ngoài những câu hỏi bạn đã chuẩn bị, đừng ngần ngại hỏi những câu hỏi khác trong cuộc hẹn của bạn.
Những gì bác sĩ sẽ hỏi bạn
Bác sĩ có thể hỏi bạn những câu hỏi sau:
- Triệu chứng của bạn là gì?
- Lần đầu tiên bạn nhận ra các triệu chứng là khi nào?
- Các triệu chứng diễn ra liên tục hay thỉnh thoảng?
- Các triệu chứng của bạn nghiêm trọng đến mức nào?
- Điều gì dường như làm giảm các triệu chứng của bạn?
- Điều gì dường như làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bạn?
- Các triệu chứng có đánh thức bạn dậy vào ban đêm không?
- Các triệu chứng có tồi tệ hơn sau bữa ăn hoặc sau khi nằm xuống không ?
- Bạn có khó nuốt không?
- Bạn đã bao giờ bị nghẹn thức ăn khi đang nuốt chưa?
- Thức ăn hoặc chất chua có bao giờ trào lên cổ họng bạn không?
- Bạn có bị đau ngực hay đau dạ dày không?
- Bạn có bị giãn thực quản không?
- Bạn đã từng được điều trị bằng steroid tại chỗ hoặc chế độ ăn kiêng chưa?
- Bạn đã tăng cân hay giảm cân?
- Bạn có cảm thấy buồn nôn hoặc nôn ọe không?
- Các triệu chứng của bạn có nặng hơn vào những thời điểm nhất định trong năm không?
- Bạn có bị hen suyễn hay một bệnh hô hấp mãn tính nào không?
- Bạn có bị dị ứng với thực phẩm hoặc bất cứ thứ gì trong môi trường, chẳng hạn như phấn hoa không?
- Có ai trong gia đình bạn bị dị ứng không?
- Bạn đã thử dùng thuốc kháng axit hoặc thuốc chống trào ngược chưa? Kết quả là gì?
Nếu bạn là cha mẹ của trẻ nhỏ, bác sĩ cũng có thể hỏi liệu con bạn có gặp khó khăn khi ăn uống, hoặc đã được chẩn đoán là chậm lớn hay không.
