Tổng quan
U sọ hầu (craniopharyngioma) là một loại u não không phải ung thư (lành tính) hiếm gặp.
U sọ hầu bắt đầu gần tuyến yên của não, nơi tiết ra các hormone kiểm soát nhiều chức năng của cơ thể. Khi u sọ hầu từ từ to ra, nó có thể ảnh hưởng đến chức năng của tuyến yên và các cấu trúc lân cận khác trong não.
U sọ hầu có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng nó xảy ra thường xuyên nhất ở trẻ em và người lớn tuổi. Các triệu chứng bao gồm những thay đổi dần dần về thị lực, mệt mỏi, đi tiểu nhiều và nhức đầu. Trẻ em bị u sọ hầu có thể lớn chậm và có vóc dáng nhỏ hơn dự kiến.
Chẩn đoán u sọ hầu
Các xét nghiệm và thủ thuật được sử dụng để chẩn đoán u sọ hầu bao gồm:
- Khám sức khỏe. Chẩn đoán u sọ hầu thường bắt đầu bằng việc xem xét tiền sử bệnh và khám thần kinh của bác sĩ. Trong quá trình khám, thị lực, thính giác, khả năng thăng bằng, phối hợp, phản xạ, sự tăng trưởng và phát triển của bạn sẽ được kiểm tra.
- Xét nghiệm máu. Xét nghiệm máu có thể tiết lộ những thay đổi về nồng độ hormone. Sự thay đổi này cho thấy khối u đang ảnh hưởng đến tuyến yên của bạn.
- Các xét nghiệm hình ảnh. Các kỹ thuật tạo ra hình ảnh về não của bạn bao gồm chụp X-quang, chụp cộng hưởng từ (MRI) và chụp cắt lớp vi tính (CT).
Điều trị u sọ hầu
Các lựa chọn điều trị u sọ hầu bao gồm:
- Phẫu thuật. Phương án phẫu thuật để cắt bỏ tất cả hoặc hầu hết khối u thường được đề xuất cho những người bị u sọ hầu. Kiểu phẫu thuật nào được thực hiện sẽ tùy thuộc vào vị trí và kích thước khối u.
Bác sĩ có thể sử dụng kiểu phẫu thuật mở hộp sọ (craniotomy) để tiếp cận khối u. Trong quá trình phẫu thuật u sọ hầu xâm lấn tối thiểu (thủ thuật xuyên xương bướm), các dụng cụ phẫu thuật đặc biệt sẽ được đưa vào qua mũi của bạn. Các dụng cụ được đưa qua một khe tự nhiên tới khối u, không ảnh hưởng đến não.
Khi có thể, bác sĩ phẫu thuật sẽ cắt bỏ toàn bộ khối u. Nhưng vì thường có nhiều cấu trúc tinh vi và quan trọng gần đó, nên các bác sĩ đôi khi không cắt bỏ toàn bộ khối u để đảm bảo chất lượng cuộc sống sau phẫu thuật. Trong những tình huống đó, các phương pháp điều trị khác có thể được sử dụng sau phẫu thuật.
- Xạ trị. Chùm tia phóng xạ có thể được sử dụng sau phẫu thuật để điều trị u sọ hầu. Phương pháp điều trị này sử dụng chùm tia năng lượng mạnh, chẳng hạn như tia X và proton, để tiêu diệt các tế bào khối u. Trong quá trình xạ trị, bạn sẽ nằm trên bàn trong khi một chiếc máy phóng tia năng lượng một cách chính xác vào các tế bào khối u.
Công nghệ phóng xạ chuyên dụng, chẳng hạn như liệu pháp chùm tia proton và liệu pháp bức xạ điều biến cường độ (IMRT), cho phép các bác sĩ định hình và hướng chùm tia phóng xạ một cách cẩn thận, để nó điều trị các tế bào của khối u và giữ lại các mô khỏe mạnh gần đó.
Một kiểu xạ trị được gọi là phẫu thuật phóng xạ lập thể (stereotactic radiosurgery) có thể được đề xuất trong những trường hợp hiếm gặp, khi khối u không chạm vào dây thần kinh thị giác (là bó sợi thần kinh truyền thông tin thị giác từ mắt đến não của bạn). Về mặt kỹ thuật, đây là một kiểu phóng xạ chứ không phải phẫu thuật. Kỹ thuật phẫu thuật phóng xạ lập thể tập trung nhiều chùm tia bức xạ vào các điểm chính xác để tiêu diệt các tế bào khối u.
Một kiểu xạ trị khác có thể được sử dụng là cận xạ trị (brachytherapy). Trong kỹ thuật này, chất phóng xạ sẽ được đặt trực tiếp vào trong khối u, và nó sẽ phóng xạ vào khối u từ bên trong.
- Hóa trị. Hóa trị là phương pháp điều trị bằng hóa chất để tiêu diệt tế bào của khối u. Hóa chất có thể được tiêm trực tiếp vào khối u để nó đến được các tế bào cần nhắm tới, và không làm hư hại các mô khỏe mạnh gần đó.
- Điều trị u sọ hầu thể nhú (papillary craniopharyngioma). Một loại u sọ hầu không phổ biến được gọi là u sọ hầu thể nhú có thể đáp ứng với liệu pháp nhắm mục tiêu. Liệu pháp nhắm mục tiêu là một phương pháp điều trị bằng thuốc, tập trung vào những sự bất thường cụ thể bên trong các tế bào của khối u. Những sự bất thường này cho phép các tế bào này tồn tại.
Gần như tất cả các tế bào của u sọ hầu thể nhú đều chứa một đột biến trong một gene gọi là gene BRAF. Liệu pháp nhắm mục tiêu nhằm vào đột biến này có thể là một lựa chọn điều trị. Việc xét nghiệm chuyên biệt trong phòng thí nghiệm có thể cho biết u sọ hầu của bạn có chứa tế bào nhú hay không và liệu những tế bào đó có đột biến gene BRAF hay không.
- Các thử nghiệm lâm sàng. Các thử nghiệm lâm sàng là những nghiên cứu về phương pháp điều trị mới hoặc cách thức mới để sử dụng các phương pháp điều trị hiện có. Một cuộc thử nghiệm lâm sàng cho bạn cơ hội để thử các phương pháp điều trị mới nhất, nhưng các tác dụng phụ có thể không được biết đến. Hãy hỏi bác sĩ xem bạn có đủ điều kiện tham gia thử nghiệm lâm sàng hay không.
